EDUCATION

AN N REFLECHI TI KRAS: Anplwa oksilyè vèbal « pral » nan konjugezon kreyòl

Oksilyè vèbal « pral » se yon eleman gramatikal ki enpoze l kazi-totalman nan sentaks kreyòl la. E souvan, nou pa menm bezwen yon vèb prensipal pou n utilize l. Pa ekzanp, an n pran fraz saa:

«Nou pral lekòl pou n aprann plante».

Nan fraz saa, nou gen 3 vèb: pral(fovp), aprann, e plante. Vèb « aprann » e « plante » a an mòd enfinitif.

Kounye a, an nou pran vèb « pral ». Li klè ke fraz la di « se lekòl nou nan wout « ale »: « ale » se vèb prensipal fraz la, avèk eleman « pr » la ki fuzyone avè l. Men ki kote eleman « pr » la soti pou vin antre la a? Ki sa l vle di?

« Pr » saa antre nan kazi-totalite vèb n ap konjuge o tan prezan:

  • m PRAL nan on reunyon.
  • sa Divin Majeste Wa a PRAL adrese l a nasyon an.
  • atis chantè yo PRAL òganize yon gran konsè spiritīèl nan vil Jeremi.
  • elt…

Nan tout fraz sayo, « pr » la semantikman enpoze l an mòd FOVP (Fuzyon Oksilyè e Vèb Prensipal) nan konjugezon vèb « ale » a, o tan prezan. Sepandan, etabli filoloji eleman « pr » saa pa vrèman fasil.
Toutfwa, m ap avanse de ipotèz:

  1. Eleman « PR » la, an fuzyon ak vèb « ale », soti nan ekspresyon fransèz *peut aller ». E nan ka saa, vèb « pouvoir » la ta tradui oksilyè vèbal « ka », dorijin kikongo (lang afrikèn): « li KA manje = il PEUT (aller) manger ». « Peut aller » vin transfòme an « prale » e « pral » atravè yon pwosesus defòmasyon nan ‘pale kotidyen’ uzaje unileng kreyòl yo.
Lire aussi:  Haïti X-Patrié: Shedelyne Ulysse, une haïtienne de 22 ans, graduée en Médecine à Orlando, États-Unis

E men dezyèm ipotèz la:

  1. Eleman « PR » la, an fuzyon ak vèb « ale », soti nan ekspresyon fransèz *pour aller ». Li vin transfòme an « pwale » e « pwal » atravè yon pwosesus defòmasyon nan ‘pale kotidyen’ uzaje unileng kreyòl yo: gen anpil haitien ki pwononse l konsa « PWALE, PWAL ».

Dezyèm ipotèz la parèt fantezist, toutfwa. E wè mwen pa eseye agumante l tou. Men, etandone l flache nan panse m, se nòmal pou m mansyone l, puiske sa ka rive (ou non) li fè eko nan refleksyon yon lenguist ekspè an filoloji.

Jean Wilner Louis, Pwofesè
26112023

Partagez l'info
HTML tutorial

Un commentaire

Laisser un commentaire

Bouton retour en haut de la page

En savoir plus sur LA QUESTION NEWS

Abonnez-vous pour poursuivre la lecture et avoir accès à l’ensemble des archives.

Continue reading